Z kart historii Czatkowic

Pochodzenie nazwy wsi

"W XIV wieku lokowano Czatkowice. Etymologię (pochodzenie) nazwy wsi z wyrazem czata=straż wiązać należy. Zasadne jest domniemanie, że niegdyś osadzona była w Czatkowicach drużyna, do zadań której należało czuwanie nad bezpieczeństwem okolicy. A wieś lokowano nad niewielką rzeczką zwaną Strugą. Ta do Prądni (Brandy) wpada. Strażowała więc wieś w XIV w. i chyba trochę dłużej. Pełniła określoną funkcję, służyła, zatem... jej nazwę słusznie do służebnych zaliczyć należy. Wspomnieć warto o obszarach tzw. boru bagiennego, który na południe od rzeczonej służebnej niegdyś wsi występuje."

 

Edward Kański, Głos Milicza nr 5 (736) z 1 lutego 2011, str.22

 

Geneza powstania wsi

"Wieś wielodrożnica z folwarkiem, 7 km na wsch. od Milicza, nad rzeką Strugą, w Obniżeniu Grabownickim, 112-115 m n.p.m. We wsi odkryto ślady pobytu człowieka z epoki kamiennej i osadę kultury łużyckiej. Teren ten był szczególnie zasiedlony w okresie wczesnego średniowiecza, co potwierdzają znaleziska kilku osad na pn. i pn.zach. od wsi. Wieś wymieniona w 1358 r. jako Czatkowicze, kiedy biskup wrocławski sprzedał ją księciu oleśnickiemu Konradowi I. W 1599 r. istniało tu sołectwo, a urbarz z 1619 r. wymienia ją jako Tzotschowitz, gdzie było dwóch wolnych kmieci. W 1937 r. nazwa wsi Tschotschwitz, została zmieniona na Brandetal. W 1992 r. wieś posiadała 513 mieszkańców, 85 zagród, 25 gospodarstw powyżej 2 ha."

 

"Miasto i Gmina Milicz" autorstwa E.Ranoszek, W.Ranoszek i J.Załęski, Wrocław 1994, str.76

 

Czatkowice, zapewne były wsią narokową, czyli taką, z której narocznicy płacili z góry ustanowiony podatek, czy też składali daninę. Warto ocalić od zapomnienia to, co w strukturze, obyczajach, czy na przykład w budownictwie danych wsi było charakterystyczne, a zanika. Jeszcze tkwią w pejzażu starych, bo z połowy XIV wieku, Czatkowic, po lewej stronie rzeki Strugi drewniane domy, o zrębowej konstrukcji, datowane na koniec XIX wieku. Rzeczone budynki w Czatkowicach są swoistym reliktem (zabytkiem!) budownictwa drewnianego ze względu właśnie na zrębową konstrukcję. Rzeczona konstrukcja charakteryzuje się ścianami z belek poziomo ułożonych a połączonych ze sobą odpowiednimi wrębami. Wymieniony typ konstrukcji wykazał się dłuższą żywotnością na wsiach zasiedlonych przez polską ludność. Wspomniane czatkowickie domy mają fragmenty murowane i - co stwierdzono w trakcje inwentaryzacji na przełomie lat 80/90 XX wieku (E.W. Ranoszkowie) - ich ściany wsparte są na cokołach z kamienia i cegły. Mówią te zabytki budownictwa o przeszłości osadniczej, o majątkowej sytuacji pierwszych ich mieszkańców, o minionych dziejach. Zatem pamięć im się należy. O przeszłości nadbaryckiej mówią też poewangelickie cmentarze. Jeden z nich znajduje się na małym wzgórzu wśród drzew, o kilkaset metrów na południe od ul. Wierzchowickiej, lub jak pisze C.Tajer "w lesie 0,6 km na wschód od leśniczówki i stacji PKP Wierzchowice". Od 1850 roku po lata II wojny światowej dokonywano na nim pochówków. ... Wróćmy do Czatkowic. Na ich skraju, od strony Grabownicy, przy ul. Rzecznej - naprzeciw domu nr 8 - widnieje na rzece Strudze jaz zasuwowy.

 

Edward Kański, Głos Milicza nr 44 (775) z 2 listopada 2011, str.22

 

Czatkowice na starych mapach

Fragment mapy wydanej w 1934 roku (1:100000) przez Wojskowy Instytut Geograficzny, Czatkowice wtedy leżały w obrębie Niemiec i nazywały się Tschotschwitz (po polsku tłumaczono to na Cioćwice). Na tej mapie zaznaczono dwa wiatraki w naszej miejscowości.

 

 

Fragment niemieckiej mapy topograficznej z 1940 roku (1:25000), z czasów gdy nasza miejscowość nosiła nazwę Brandetal. Warto zauważyć że w okolicy obecnego boiska piłkarskiego stał wiatrak.

 

 

Grób Myśliwego

1,5 km na pd. od wsi, w kierunku stawu Czarny Las, na skrzyżowaniu dróg leśnych, znajduje się grób myśliwego z 1934 r. wzniesiony ku pamięci wypadku na polowaniu w którym zginął myśliwy zabity przez jelenia. Na skraju podłużnego wału ziemnego, wys. ok 1 m, ustawione trzy stele o zarysie stożkowatym, na ich wierzchołku położony płaski kamień 1,2 x 1,5 m. Całkowita wys. pomnika ok. 1-1,2 m. Od pn. napisy: z boku płaskiego kamienia data '1889-1934', na steli wsch. (z lewej strony): 'Dem treuen Huter u. Heger dieses Reviers Wildmeister Schwarz zur Erinnerung', na steli zach. (z prawej) wizerunek poroża jelenia z krzyżem między rogami. W otoczeniu dęby i sosny wejmutki.

 

 

Staw Czatkowicki

Na pd.-wsch. od wsi, na prawym brzegu Strugi jest Staw Czatkowicki o powierzchni ok. 20 ha, zasilany od zespołu stawów w Krośnicach. Na jego zach. grobli jest kilka okazów kocanek piaskowych.

 

 

Most

W części wsch. wsi, na rzece Strudze most dwuprzęsłowy z przełomu XIX i XX w., murowany. Dwa sklepione przęsła z klińców, wsparte na wspólnym filarze, wzmocnionym półokrągłym występem z cegły od pd. i z betonu od pn. Współczesna balustrada z ceownika i stalowych prętów.

 

 

Budynek transformatora

Wybudowany ok. 1910 r., murowany, dach dwuspadowy. Gzyms międzykondygnacyjny z obdaszkiem.

 

 

Dąb szypułkowy

Przy ulicy Rzecznej wjeżdzając w boczną ulicę polną ok. 100m na wschód od zagrody nr 8 rośnie dąb szypułkowy o obw. ponad 500 cm i wysokości ok. 23 m

 

 

Dom przy ul. Szosowej 10

Dom z połowy XIX w., rozbudowany na początku XX w., parterowy, murowany, a w częsci południowej drewniany konstrukcji ryglowej, ze szczytem południowym szalowanym, na cokole z cegły. Dach dwuspadowy, w części południowej okna krosnowe. Od północy ściana szczytowa wystająca, ze sterczyną, w narożach podparty.

 

 

Dom przy ul. Wierzchowickiej 7

Dom z 1861 r., parterowy, murowany, na cokole z kamienia. Dach dwuspadowy. Od południa gzyms wieńczący.